نهادوگزاره

نهاد و گزاره

جمله از دو قسمت تشکیل می شود :

الف) نهاد :

کلمه یا گروهی از کلمه هاست که درباره ی آن خبر می دهیم ؛ یعنی «صاحب خبر» است.

ب) گزاره :

خبری است که درباه ی نهاد داده می شود.

مثال :

مؤمن   برای رهایی از گناه و نافرمانی ، بیش تر از گنجشک در قفس ، تلاش می کند.

 نهاد                                                گزاره

نکته ها :

1 ـ گاهی نهاد ، بیش از یک کلمه است که اصطلاحا به آن ، گروه نهادی می گویند ؛ مانند :

خدمات ذوقی و هنری   ،   نشان دهنده ی احساسات پاک و خالصانه ی ایرانیان است.

     گروه نهادی                                              گزاره

2 ـ گاهی برای دو یا سه جمله ، یک نهاد می آید ؛ یعنی نهاد در جمله ی اول می آید و برای جمله ی دوم و سوم حذف می شود ؛ مانند :

علی به مدرسه آمد و کتاب هایش را برداشت و به سرعت بر گشت.

نهاد       گزاره                    گزاره                        گزاره

3 ـ برای پیدا کردن نهاد ، به اول فعل ، «چه چیزی ؟» یا «چه کسی ؟»1 اضافه می کنیم و نهاد را به دست می آوریم ؛ مانند:

- انقلاب اسلامی ، پرتو امیدی را در دل مردم تاباند.

چه چیزی تاباند؟    انقلاب اسلامی   نهاد

- شهید جهان آرا ، یک حرکت امام حسینی انجام داد.

چع کسی انجام داد؟   شهید جهان آرا   نهاد

1 . : اشباه نکنید!«چه چیزی را ؟» و «چه کسی را ؟» برای پیدا کردن مفعول است و «چه چیزی ؟» و «چه کسی ؟» برای پیدا کردن نهاد.

4 ـ گزاره از اجزایی تشکیل می شود که «فعل» جزء اصلی آن است ؛ مانند :

تنهایی بهتر ای هم نشین بد است.

نهاد                                   فعل

                      گزاره

* :فعل که مهم ترین جزء جمله است در نثر های عادی در پایان جمله می آید ، اما در شعرها یا نثر های تاریخی ، جای مشخص ندارد ، مانند:

چو   عضوی   به   درد   آورد   روزگار              ---            مادر حسنک   زنی   بود   سخت   جگرآور

                      فعل           نهاد                                   نهاد                فعل                    

              گزاره                                                                                    گزاره

شکل قرار گرقتن نهاد و گزاره در جمله

1 ـ نهاد + گزاره : بنی آدم   اعضای یک پیکرند.

                          نهاد            گزاره

2 ـ گزاره + نهاد : آرام جان من بود    شعر روان سعدی.

                             گزاره                   نهاد

3 ـ گزاره + نهاد + گزاره : جدا شد   یکی چشمه   از کوهسار.

                                   گزاره          نهاد            گزاره

* : در حالت سوم ، نهاد در وسط گزاره قرار می گیرد.